Welke problemen kunnen zich voordoen?

Spraakontwikkeling

Spraak is volgens het woordenboek: het vermogen tot spreken.
Binnen de logopedie heeft spraak te maken met de besturing van de spieren voor het spreken en met de uitspraak van klanken.
Wanneer iemand problemen heeft met de spraak is deze soms slecht of niet verstaanbaar voor zijn omgeving.

Taalontwikkeling

Taal zorgt ervoor dat wij met elkaar contact kunnen hebben, onze gedachten en gevoelens kenbaar kunnen maken en duidelijk kunnen maken wat we willen en denken.
Voor ieder mens, jong of oud, is taal van groot belang. Taal zorgt ervoor dat wij de enige levende wezens op aarde zijn die hiermee kunnen communiceren.
Wanneer iemand problemen heeft met taal staat dit een goede communicatie in de weg.

Logopedie & M.S.

MS is een ziekte van het centrale zenuwstelsel. De hersenzenuwen worden aangetast door MS en de locatie van de aandoening bepaalt het beeld van de ziekte. De verschijnselen kunnen uiteenlopend zijn. De ziekte kenmerkt zich door sprongs-gewijze verslechteringen. De leeftijd waarop deze ziekte ontstaat is tussen de 15-50 jaar.

Beginnend stotteren

Wat is stotteren? Stotteren is onvloeiend spreken. Dit kan bestaan uit: het herhalen van klanken, lettergrepen, woorden of zinsdelen; blokkeren op een klank en het vermijden van woorden of spreeksituaties. Soms is er een duidelijke verstoring van de adem te horen.

Afwijkende mondgewoonten

Afwijkende mondgewoonten zijn gewoonten die negatieve gevolgen hebben voor de gebitsstand, uitspraak en het gehoor. Afwijkende mondgewoonten zijn: mondademen, verkeerd slikken en duim-, speen en vingerzuigen. Deze gewoonten kunnen het gevolg van elkaar zijn of elkaar in stand houden.

Genderdysfonie is een stemstoornis die voorkomt bij transseksuelen. De klacht die zij hebben is dat de stem niet in overeenstemming is met de veranderde sekserol. Bij genderdyfonie is de stemvorming (fonatie) op zich dus niet gestoord, zoals bijvoorbeeld bij heesheid of schorheid het geval is.

Vrouw-naar-man transseksuelen hebben minder vaak klachten over hun stem, aangezien deze door de hormoonbehandeling daalt. Genderdysfonie komt daarom vaker voor bij man-naar-vrouw transseksuelen. Zij vinden hun stem vaak te laag of te zwaar klinken en worden als man aangesproken, terwijl dat uiteraard niet gewenst is.

In het genderteam (voor) worden de transseksuele cliënten drie maanden na de start van de real life- testperiode (testperiode van anderhalf jaar waarin zij volledig in de andere sekserol moeten leven) doorverwezen naar de polikliniek KNO/foniatrie/logopedie voor onderzoek en advies.

In het foniatrisch spreekuur inventariseren de foniater (gespecialiseerde KNO-arts) en de logopedist de hulpvraag. Daarnaast wordt gevraagd naar factoren die van invloed zijn op de stemkwaliteit en de mate waarin de stem veranderd kan worden, zoals andere (stem)klachten, roken, gebruik van alcohol en stemgebruik in het dagelijks leven.

Daarna onderzoekt de foniater de stembanden. Van belang is te weten of het aspect van de stembanden gaaf is en of ze goed bewegen. Ook wordt een indruk verkregen van de lengte en massa van de stemplooien. Deze gegevens bepalen mede in hoeverre de stem vrouwelijk kan gaan klinken.

Wat doet de logopedist?

Het logopedist bepaalt het frequentiebereik en de dynamiek van de stem. Ook wordt door de logopedist het gebruik van resonantie, articulatie, intonatie, luidheid, spiergebruik, adem- en stemkwaliteit beoordeeld, terwijl de cliënt een tekst voorleest en/of iets vertelt. Daarnaast worden de non-verbale aspecten, zoals mimiek en gebruik van gebaren geobserveerd. Op basis van de foniatrische en logopedische gegevens wordt een plan opgesteld voor de logopedische behandeling.

Het doel van de logopedische behandeling is het aanpassen van het spreekgedrag aan de gewenste (meestal vrouwelijke) geslachtsrol. Hierbij wordt rekening gehouden met het postuur en karakter van de cliënt.
Tijdens de logopedische behandeling zal niet in eerste instantie gewerkt worden aan het verhogen van de spreekstem, omdat daarmee vaak een kunstmatig effect verkregen wordt.
Primair wordt gewerkt aan de volgende aspecten, waardoor de stem een lichte, vrouwelijker karakter krijgt:

-Het verminderen van de borstresonans en het stimuleren van het gebruik van kopresonans;

Bevorderen van een levendig en vrouwelijk intonatiepatroon;
Stimuleren van een pittige, lichte articulatie;
Aanpassen van het spreekvolume en –tempo;
Bevorderen van vrouwelijk gedrag, o.a. mimiek, gebaren, lachen en hoesten.

Stemoperatie

Een vraag die man-naar-vrouw transseksuelen regelmatig bezighoudt is of een stemoperatie de stem zou kunnen vervrouwelijken. Langs chirurgische weg kan een stem een hogere frequentie krijgen. Bedacht moet echter worden dat frequentie (toonhoogte) slechts één van de verschillen tussen de mannen- en vrouwenstem is en dat toonhoogteverandering geen garantie is voor een vrouwelijke indruk van de stem. Naar onze mening is zo’n operatie pas aan de orde als de logopedische training onvoldoende resultaat heeft opgeleverd.

Meer informatie over genderdysfonie

www.vumc.nl/afdelingen/zorgcentrum-voor-gender

Wat is heesheid?

Heesheid is een stoornis waarbij de stemkwaliteit is verslechterd. Heesheid wordt gekenmerkt door het niet goed sluiten van de stemplooien (een betere benaming dan stembanden) in het strottenhoofd, of door het niet correct verlopen van het golf- en trillingspatroon van de stemplooien. Bij heesheid klinkt de stem niet meer helder: er is een fijne of grove ruis te horen of een kraak. De stem kan zelfs helemaal of gedeeltelijk wegvallen. De oorzaak kan liggen in het stemorgaan zelf, maar ook het verkeerd gebruiken van het stemorgaan kan heesheid veroorzaken. Soms leiden psychische problemen tot heesheid. Vaker is een combinatie van deze factoren de oorzaak van heesheid. Een verkeerd gebruik van de stem kan leiden tot vormverandering van het stemplooiweefsel, waardoor stemplooiknobbeltjes (ook nog wel stembandknobbeltjes genoemd) ontstaan. De kno-arts stelt de diagnose.

Heesheidsklachten gaan meestal samen met andere symptomen, zoals te luid of te zacht spreken, spreken op een te hoge toonhoogte of geknepen spreken. De ademing kan anders en onregelmatig zijn en vaak is er pijn in het keelgebied.

Heesheid kan zowel bij kinderen als bij volwassenen voorkomen. Bij kinderen is heesheid vaak terug te voeren op misbruik van de stem. Bij volwassenen is de oorzaak van heesheid eerder het niet correct gebruiken van de stem, met name op momenten dat de stem extra belast moet worden. In beide gevallen is er dikwijls ook sprake van een zwak stemorgaan.

Wat doet de logopedist?

Een hese stem kan gunstig beïnvloed worden door een goede lichaamshouding, ademing en stemgeving. De logopedist kan verschillende technieken aanleren of bestaande technieken verbeteren. Daarbij wordt toegewerkt naar een evenwichtige manier van stemgeving; resonantie (de draagkracht van de stem) en articulatie (duidelijke uitspraak) spelen hierbij ook een rol.
Bij de logopedische therapie nemen stemhygiënische adviezen, zoals bijvoorbeeld het afleren van veelvuldig kuchen of keelschrapen, een belangrijke plaats in.
Bij kinderen is het afleren van stembelastende gewoontes als veel schreeuwen en gekke stemmetjes nadoen een belangrijk behandeldoel.

Niet altijd is het verkrijgen van een heldere stem het uiteindelijke doel van de logopedische behandeling. Dit is niet altijd haalbaar, met name wanneer er blijvende afwijkingen of beperkingen bij het stemapparaat zijn. Dan staat het op een economische manier leren spreken voorop, waarbij klachten als vermoeidheid na het spreken en een geïrriteerde keel verminderen of verdwijnen.

Logopedische therapie kan gecombineerd worden met een stemchirurgische behandeling; hierbij wordt bij voorkeur zowel vóór als na de operatie logopedisch behandeld.

Het onderzoek en de behandeling van heesheid worden als regel vergoed door de ziektekostenverzekeraars, na verwijzing door huisarts of medisch specialist.